Ter gedachtenis aan hen die vielen voor onze vrijheid (oorlogsmonument op begraafplaats Een)

Elf Eeners vonden de dood als gevolg van verzetsactiviteiten of doordat ze ongewild betrokken raakten bij gewelddadigheden met voor hen fatale gevolgen. Ieder jaar worden op 4 mei de slachtoffers van de Duitse bezetting herdacht. Op het monument op de begraafplaats in Een, onthuld op 4 mei 1953, staat gebeiteld:

‘Ter gedachtenis aan hen die vielen voor onze vrijheid’.

Het monument is geadopteerd door de Samenwerkingsschool ‘De Schans’ in Een. De school is in 2016 ontstaan uit een fusie tussen de Openbare basisschool ‘De Lindehof’ en de Christelijke basisschool ‘De Regenboog’. Jaarlijks op of rond 13 april, de datum waarop Een in 1945 werd bevrijd, leggen ze bloemen bij het monument. Nog steeds is er op 4 mei ook de herdenking bij het monument, voorafgegaan door een bijeenkomst die afwisselend in de Protestantse Kerk ‘De Edenhof’ en het dorpshuis wordt gehouden. De herdenking wordt georganiseerd door een comité waarin de kerken, de Vereniging van Plaatselijk Belang en de school participeren.

4 mei herdenking 2019

Op de begraafplaats is het graf van verzetsstrijder Luit Kremer te vinden (Aan het eind van rij 1 aan het centrale pad, vlak voor het dwarspad). Hij woonde bij zijn ouders op Hoofdstraat 7 en was lid van de Knokploeg Noord-Drenthe. Vlak bij zijn graf staat een bankje, geschonken door het echtpaar Tinus en Sippy Bosker. Tinus Bosker was de leider van het verzet in Een. Hij ontkwam, zwaargewond, aan executie in de nacht van 23 op 24 oktober 1944, waarbij de zestienjarige Ritse Vos omkwam. Hij overleed op hoge leeftijd in 2011. Zijn graf – en dat van zijn vrouw – ligt schuin tegenover dat van zijn kameraad en vriend uit het verzet. Ook zijn broers Niek en Henk Bosker kwamen om in het verzet.

Berend Assies
(01-05-1914 – 03-05-1943)

Berend Assies op een foto van het gemengd koor met voornamelijk Eeners tijdens een dagje uit begin jaren veertig.

Berend Assies woonde met zijn familie op een boerderij aan wat nu de Ds. Germsweg heet. Hij was verloofd met Luikina Hartholt uit De Haar bij Marum. Bij een bezoek aan haar familie tijdens de meistakingen 1943 werd hij opgepakt door militairen onder aanvoering van SD’ers uit het beruchte Scholtenshuis te Groningen. Ook zijn aanstaande schoonvader Andries Hartholt en diens drie zonen en anderen werden gearresteerd. Op dezelfde dag, 3 mei 1943 werd de groep van zestien mannen, waaronder een jongen van dertien jaar, zonder vorm van proces te Trimunt bij Marum gefusilleerd. Dit gebeuren was een ongekend harde reactie van de bezetter op de meistakingen en was een grote schok voor de Eener gemeenschap.

Harm Assies
(30-03-1918 – 15-02-1945) &

Jan Assies
(16-01-1910 – 15-02-1945)

Jan Assies
Harm Assies

Jan en Harm Assies, broers van Berend Assies, waren betrokken bij verzetsactiviteiten waaronder de voorbereidingen van de spectaculaire overval op het Huis van Bewaring te Assen op 11 december 1944. Op 16 december 1944 werden de beide broers gearresteerd en overgebracht naar het Huis van Bewaring te Assen. Op 16 januari 1945 vertrokken Jan en Harm met een transport van 110 personen en kwamen ze op 18 januari aan in het beruchte concentratiekamp Neuengamme onder Hamburg. Daar werden beiden op 15 februari 1945 opgehangen.

Berend en Jan Assies met hun paarden.
Geen van tweeën heeft de oorlog overleefd.

Henk Bosker
(11-08-1919 – 19-03-1945)

Henk Bosker

Henk Bosker was betrokken bij verzetsactiviteiten en was lid van een verzetsgroep. Op 1 juli 1944 werd hij gearresteerd en kwam uiteindelijk terecht in het concentratiekamp Peres Böhlen nabij Leipzig. Op 19 maart 1945 is hij in dat kamp gestorven.

Niklaas Bosker
(27-03-1915 – 21-02-1945)

Niklaas (Niek) Bosker

Niek Bosker was kapper in Een, in het pand wat nu Hoofdstraat 18 is, naast de kerk. Hij hielp bij het bezorgen van vervalste persoonsbewijzen en gaf aan veel onderduikers onderdak. Hij was een jongere broer van Henk Bosker. Op 7 december 1944 werd hij gearresteerd door leden van de beruchte Bloedploeg uit Norg. Hij weigerde ondanks martelingen zijn broer Tinus, die leider van het verzet in Een en omstreken was, te verraden. Hij werd overgebracht naar het Huis van Bewaring te Assen van waaruit hij werd meegezonden met het transport van 16 januari 1945 naar Neuengamme. Op 21 februari 1945 werd hij in dat kamp vermoord.

Luit Kremer
(15-01-1920 – 07-04-1944)

Luit Kremer

Luit Kremer was in het begin van de oorlog betrokken bij het verspreiden van de illegale kranten Vrij Nederland en Trouw samen met Jan Kuiper en zijn vader, meester Pieter Kremer. In 1944 sloot hij zich aan bij de Knokploeg Noord-Drenthe en was betrokken bij diverse overvallen. Bij een daarvan, de overval op het distributiekantoor in Grootegast, op 10 juli 1944, verloor hij zijn persoonsbewijs. Op 1 september 1944 werd hij in Emmen met een vervalst persoonsbewijs herkend door een vroegere plaatsgenoot die zich bij de NSB had aangesloten. Luit werd gearresteerd en na een verblijf in het Scholtenshuis te Groningen in de buurt van Noorddijk (Groningen) op 7 september 1944 gefusilleerd. Op 29 mei 1945 vond zijn herbegrafenis te Een plaats.

Albert Rodenboog
(27-04-1921 – 02-02-1945)

Albert (Ab) Rodenboog
Albert (Ab) Rodenboog

Ab Rodenboog was met hart en ziel bij het verzet betrokken en was vriend en later de rechterhand van Tinus Bosker. Op 9 december 1944 werd hij door leden van de Bloedploeg uit Norg gearresteerd en overgebracht naar de beruchte villa. Hij werd uiteindelijk op 16 januari 1945 met het transport van in totaal 110 personen naar Neuengamme afgevoerd waar hij op 2 februari 1945 in Hamburg/Veddel-Neuengamme stierf.

Derk ter Veld
(06-06-1920 – 28-10-1944)

Derk ter Veld met zijn vrouw Hendrikje Bergsma

Derk ter Veld uit Een-West raakte zijdelings betrokken bij een wapendropping. Na verraad werd hij gearresteerd. Op 20 oktober 1944 werd hij samen met Miente Viersen en Arie Veen uit Haulerwijk opgepakt. Nadat zij op het Scholtenshuis te Groningen vreselijk mishandeld waren, werden ze overgebracht naar het kamp Westerbork waar ze op 28 oktober 1944 werden gefusilleerd. Op 2 november 1945 werd een urn met onder andere de as van Derk ter Veld en Miente Viersen met militaire eer bijgezet op de begraafplaats Esserveld aan de Esserweg te Groningen.

Geert Veninga
(26-07-1922 – 18-12-1944)

Geert Veninga

Geert Veninga maakte deel uit van de KP-Groningen en nam in Delfzijl deel aan acties van de illegaliteit. Bij een razzia in De Wilp is hij op 18 december 1944 op de vlucht doodgeschoten. Hij werd begraven op de begraafplaats te Een en later herbegraven op de erebegraafplaats te Loenen.

Mient(e) Viersen
(10-03-1910 – 28-10-1944)

Miente Viersen en zijn vrouw Hiltje Snip in 1938.

Mient(e) Viersen uit Een-West was op de hoogte van de mislukte wapendropping bij Fochteloo. Een deel van de gedropte wapens werd in zijn turfschuur verborgen. Ondanks waarschuwingen dook Viersen niet onder. Op 21 oktober werden hij en Derk ter Veld opgepakt. Nadat zij op het Scholtenshuis te Groningen vreselijk mishandeld waren, werden ze overgebracht naar het kamp Westerbork waar ze op 28 oktober 1944 werden gefusilleerd. Op 2 november 1945 werd een urn met onder andere de as van Derk ter Veld en Miente Viersen met militaire eer bijgezet op de begraafplaats Esserveld aan de Esserweg te Groningen.

Ritse Vos
(13-12-1927 – 24-10-1944)

Ritse Vos (zijn laatste foto, genomen in 1944 bij de Zwartendijksterschans).

De 16-jarige Ritse Vos uit Een-West werd door een noodlottig misverstand op 23 oktober 1944 gearresteerd en, volkomen onschuldig, kort na middernacht, dus op 24 oktober samen met anderen door de Duitsers doodgeschoten.

Foto’s komen uit het boek ‘Een in de oorlog’ van Jan van den Berg. Dit boek verscheen in 2005 (ISBN 90 330 0519 0).