Hoe kom je door een boom die al 75 jaar, vaak onopgemerkt, langs de Hoofdstraat in een heg staat helemaal in Limburg terecht? En wel in het dorpje Lomm, dat pal aan de Maas ligt, een kilometer of tien ten noorden van Venlo. Die boom, die in de heg staat op de erfgrens van Hoofdstraat 31, waar Renske Rozeveld en Johan Tip wonen was 75 jaar terug een cadeau van de inwoners van Lomm. Want Lomm was toen een spookdorp.
In december 1944 lag Lomm aan de Maas pal op de frontlijn tussen Duitsers en geallieerden. Eerst stuurden de Duitsers de inwoners een paar kilometer naar het oosten naar de buurtschap ‘t Hanik. Ze woonden daar met soms wel 70 mensen in één boerderij. Maar begin januari 1945 werden alle inwoners gesommeerd te vertrekken. Ze moesten in de barre kou (het was een strenge winter) eerst acht kilometer lopen naar het Duitse Straelen en vandaar gingen ze per trein in veewagons verder. Via Winterswijk en Zwolle kwamen ze uiteindelijk aan in Groningen, waar ze onder meer in de Korenbeurs overnachtten. De volgende dag ging men naar verschillende bestemmingen, waaronder Roden. Na nog een nacht in Roden werden ze verdeeld over dorpen in de omgeving. Behalve in Marum en Zevenhuizen kwamen er in Drenthe mensen terecht in onder andere Nietap, Langelo, Zuidvelde en Een. Pas na de bevrijding ging men terug naar Lomm, sommige gezinnen zelfs voor een groot deel van de reis lopend.
Heel lang zijn er contacten gebleven tussen de Limburgers en de gastgezinnen van toen. Verschillende Eeners die in de oorlog kind waren of kort na de oorlog zijn geboren herinneren zich die contacten nog. En ook was wel bekend dat die boom er stond. Waarschijnlijk is die op die plek neergezet omdat het huis, waarin toen de weduwe Bezu woonde, een trefpunt was voor de Limburgers. Maar dat alles is nog geen reden waarom het organisatiecomité voor de viering van 75 jaar bevrijding in Een een week van tevoren een uitnodiging kreeg om aanwezig te zijn bij de viering van de bevrijding van Lomm. Die was begin maart 1945 en zaterdag 8 maart vierden de Lommers dat op een bijzondere manier.
En laat nu net Renske Rozenveld in de tijd vlak daarvoor weer contacten leggen met Lomm. Want zij was wel nieuwsgierig naar verder informatie over de achtergrond van de boom. Sommige dingen weten we natuurlijk wel en in het boek ‘Een in de oorlog’ van Jan van den Berg komt de geschiedenis van de evacuatie ook aan de orde. Op vrijwel de laatste bladzijde (156) wordt de boom in een voetnoot nog genoemd. Daar staat: ‘De herinneringsboom staat er anno 2005 nog, in wat vroeger de tuin van de weduwe Bezu was en nu van Jan Tip. De boom, een gecultiveerde lijsterbes, staat daar waar de tuin van Tip grenst aan de berm van de weg. Van de huidige inwoners weten maar weinigen van het bestaan ervan. Pater Hegger was de belangrijkste initiator en leidde de plechtigheid rondom het planten.’
Omdat de uitnodiging zo vlak daarvoor kwam bleek uiteindelijk alleen Anne Doornbos namens het comité af te kunnen reizen. Gelukkig werd hij vergezeld door Jeanet de Vries, zijn vrouw. Op zaterdagmiddag 8 maart arriveerden zij op het kerkplein in Lomm en werden welkom geheten door het organisatiecomité daar. Wat volgde was een uitvoerig programma. Eerst werden ze getrakteerd op Limburgse vlaai in het gezelschap van een aantal (oud-)inwoners die ooit in Een waren ondergebracht. Namen als Hummel, Martens, Baving en Hofsteenge kwamen langs. Fotoalbums werden opengeslagen en oude herinneringen doken op. Vervolgens werden alle inwoners op het kerkplein officieel welkom geheten waarbij voor de Eeners speciale aandacht was. Dat was niet de laatste keer, in totaal zijn Jeanet en Anne wel een keer of acht speciaal welkom geheten. Na de officiële start (een kanonschot door een wethouder van de gemeente Venlo) was er een tocht georganiseerd door en rond het dorp. Met fietsen, auto’s en oude legervoertuigen werd die afgelegd langs memorabele punten uit de periode 40-45. Zo werd er gestopt bij de begraafplaats, waar het graf ligt van een in de meidagen 1940 omgekomen militair, bij restanten van oude holen (bunkers) in de bossen waar sommige inwoners zich schuil hielden tijdens de evacuatie en bij een boerderij in de buurtschap ‘t Hanik.
Na de tocht was er een maaltijd waar een groot deel van de inwoners (Lomm telt ongeveer 950 inwoners) aanwezig was. Daarna was er een concert waar de schoolkinderen optraden, en ook de Zangvereniging De Maasgalm. Ze werden begeleid door de plaatselijk Harmonie St. Antonius, die aansluitend een spetterend concert gaf. Dat de muziekcultuur in Limburg springlevend is bewijst de Harmonie wel met veertig leden en een hoog niveau.
Namens het dorp Een en het gemeentebestuur van Noordenveld boden onze vertegenwoordigers de dorpsvlag en de gemeentevlag aan. En ze nodigden de Lommers uit om op Paasmaandag 13 april het moment bij te wonen waarop de boom in het zonnetje wordt gezet. Het plan is namelijk om rond de boom een hekwerk te plaatsen met daarbij een informatiebord waarop de bijzondere geschiedenis van de boom zichtbaar wordt. Dertien april is niet toevallig, het is de datum waarop Een is bevrijd. Burgemeester Klaas Smid heeft al toegezegd daarbij aanwezig te willen zijn. Het organisatiecomité werkt aan een programma waarbij de bezoekers uit Lomm worden ontvangen en waarbij ook en vooral die inwoners van Een die zelf actieve herinneringen hebben aan die bijzondere maanden begin 1945 zullen deelnemen. Binnenkort hopen we u daarover verder te kunnen informeren.
Voorzien van een paar flessen Lommse wijn (er is daar een wijngaard) en een aantal herinneringsboeken over 75 jaar bevrijding van het dorp vertrokken Jeanet en Anne om een uur of half tien voor de thuisreis. 250 kilometer, maar heel wat comfortabeler dan de Limburgers toen.
Maart 2020,
Anne Doornbos