10. Opinie Jan Klinkenberg – Norger Courant 23 februari 2021

Explosieve stijging van mijnbouwschademeldingen in Noordenveld en Westerkwartier

Sinds ruim een jaar is het aantal meldingen van mijnbouwschade bij het IMG spectaculair gestegen. Waren er in de gemeente Noordenveld in januari 2020 nog ongeveer 350 meldingen, per 11 februari 2021 is de stand 2.734 meldingen! Westerkwartier ging in deze periode naar zo’n 5.600 schademeldingen. De teller voor beide gemeenten komt zo op ongeveer 8.300 schademeldingen.
Alarmerende aantallen, zou je zeggen. Toch wordt de ernst van de mijnbouwschadeproblematiek absoluut niet door iedereen onderkend. In ieder geval niet door de landelijke overheid. Landelijke politici hebben meestal nog nooit gehoord van de mijnbouwschade bij de UGS Norg. Veel van hen hebben waarschijnlijk nog nooit gehoord van een ondergrondse gasopslag van de NAM in Langelo. Ze zijn vooral gefocust op de versnelde afbouw van de gaswinning in Groningen.

Intensivering gebruik UGS Norg
Ex-minister van EZK Eric Wiebes besloot in 2019 om de UGS Norg nog veel intensiever te gaan gebruiken. Omdat er in het Gronings gasveld te weinig druk aanwezig is om nog snel gas te winnen, wordt via de immense NorgGronpijplijn het gas getransporteerd naar de UGS Norg. Dit is een van de grootste gasopslaglocaties ter wereld. En er zijn er liefst 921! Helaas is de UGS Norg een van de weinige grote gasopslagen in bewoond gebied. In de loop der jaren is het werkvolume in de UGS Norg vergroot van 3 naar 6 miljard kuub gas. En de werkdrukken zijn steeds verder verruimd.
Sinds 2019 wordt de UGS Norg nu ook multi-cyclisch gebruikt: het injecteren en oppompen gaat het hele jaar continu door. Wiebes kraaide toen enthousiast: “We draaien het proces om.” Als omwonenden zijn we hier absoluut niet blij mee. We worden eigenlijk geslachtofferd om de gaswinning in Groningen versneld af te bouwen. Even in oorlogstermen: we zijn een soort collateral damage geworden… De Nederlandse overheid lijkt deze nevenschade voor lief te nemen, omdat ze onder grote politieke druk de gaswinning in Groningen versneld af willen bouwen.

Geen schademeldingen bij de start
Toen de landelijke overheid in 1997 (kabinet Kok) met doorzettingsmacht besloot het leeg geproduceerde gasveld Norg te gaan gebruiken als UGS, was de opslag niet meer dan een stille buffer van 3 miljard kuub. Er zou alleen een beroep op gedaan worden in zeer strenge winters. Van 1997 tot 2015 waren er nauwelijks schademeldingen. Maar die volgen hierna al snel als ex-minister Kamp van EZK de NAM eind 2014 toestaat om 6 miljard kuub gas in de opslag te injecteren.
UGS Norg bijna de grootste gasopslag in de wereld Qua grootte en intensiteit van gebruik staat de UGS Norg op nummer vier in de wereld (bron: International Gas Union, IGU). En dat zegt nogal wat, omdat er in totaal 921 gasopslagen in de wereld zijn! De andere opslagen zijn te vinden in onbevolkte en afgelegen gebieden in Rusland, Oekraïne, Turkije etc. De UGS Norg is dus helaas wel gelegen in bewoond gebied. Met als gevolg veel schade aan woningen, gebouwen en infrastructuur. Ook in onze regio voltrekt zich sluipenderwijs een ramp. Het is vreemd (en tegelijk onaanvaardbaar), dat de Nederlandse overheid totaal geen oog lijkt te hebben voor de aantasting van de woon- en leefomgeving van omwonenden. De leveringszekerheid van gas en de politieke wens, de gaswinning in Groningen versneld af te kunnen bouwen, lijken koste wat kost te moeten prevaleren. Ik ben trouwens ook van mening, dat de provinciale en de gemeentelijke overheid (dus de gemeenten Noordenveld en Westerkwartier) de ernst van de mijnbouwschade-ellende absoluut nog niet voldoende inzien…

Groninger problemen overgebracht naar Drenthe
Met het besluit van Wiebes om de UGS Norg excessief intensief in te zetten (te misbruiken, zeggen velen), is de mijnbouwschadeproblematiek in al zijn hevigheid getransporteerd naar Drenthe. Verscheidene mijnbouwkundigen stellen dat er vanuit de NAM installatie in Langelo een onverantwoord mijnbouwexperiment plaatsvindt. In 1997 sprak de NAM zelf van een “technologisch hoogstandje, nergens in de wereld vertoond”. Gedupeerde omwonenden van de UGS Norg spreken liever van “een onverantwoord mijnbouwexperiment, nergens op deze aardbol in bewoond gebied aangedurfd”. Er moet nog heel wat gebeuren aan het bekend maken van de rampzalige mijnbouwactiviteiten van de NAM in onze leefomgeving. En aan het realiseren van bewustwording van de ernst van de situatie in onze regio.

Erg late (h)erkenning van mijnbouwschade-ellende
Op 11 februari jl. is eindelijk de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen geïnstalleerd. Maar pas over twee jaar (!) denkt deze club het onderzoeksrapport klaar te hebben. Dan zitten we in 2023. Dat vergt wel erg veel tijd. En het lijkt er ook wel op, dat de politiek het niet erg vond dit uiterst gevoelige dossier “op de lange baan te schuiven”…
Voorzitter van de enquêtecommissie is Tom van der Lee (GroenLinks). Op zijn initiatief besloot de Tweede kamer bijna twee jaar terug (!) dat er een parlementaire enquête moest komen.
Afsluitend: 60 jaar gaswinning In Groningen heeft de Nederlandse Staat veel opgeleverd (zo’n 420 miljard euro) en de betrokken mijnbouwbedrijven NAM/Shell/Exxon hadden al die jaren “gouden tijden” in het Gronings gaswinningsgebied. Het heeft wel erg lang geduurd tot de landelijke politiek oog ging krijgen voor de rampzalige schaduwkanten (de massale mijnbouwschade). De “Groninger gasbel” was een van de grootste gasvelden in de wereld. Jammer alleen, dat het ook bewoond gebied is! Hopelijk is er voor de mijnbouwschade rond de UGS Norg op kortere termijn aandacht bij de landelijke overheid en de nationale politiek…

Gestapelde mijnbouw
Als er verschillende mijnbouwactiviteiten dicht bij elkaar in een bepaald gebied plaatsvinden, noemt men dat gestapelde mijnbouw. Het kan gaan om gaswinning, zoutwinning, gasopslag, opslag van kernafval, opslag van CO2 etc. Nu zijn er vlakbij de UGS Norg ook nog enkele kleine gasvelden. Bijvoorbeeld bij Een, Zevenhuizen en Vries. Hoe gaswinning en gasopslag zo dicht bij elkaar zich tot elkaar verhouden, is onbekend. Nergens in de wereld heeft zo’n mijnbouwexperiment plaatsgevonden. Er zijn dus ook geen onderzoeksgegevens over de onderlinge en mogelijk gevaarlijke interacties, bijvoorbeeld het weglekken van gas.

Risico’s aanvaardbaar
De mijnbouwadviescommissies (Mijnraad, SodM en TCBB) hebben tot nu toe steeds beweerd dat de risico’s van de mijnbouwactiviteiten bij de UGS Norg “aanvaardbaar” zijn. Ook verkondigen ze steeds dat er “geen directe schade aan gebouwen of infrastructuur te verwachten is”. Vervolgens doet het ministerie van EZK niets anders dan voortdurend verwijzen naar deze uitspraken van deze zogenaamd onafhankelijke adviesorganen. En zo werden door Wiebes 87 zienswijzen tegen het laatste opslagplan van de NAM in 2019 rigoureus van tafel geveegd.

Beroep bij de Raad van State
Ook de beroepsprocedure, die 11 gedupeerden hadden aangespannen bij de afdeling bestuursrechtsspraak bij de Raad van State (RvS) lijkt een vruchteloze onderneming te worden. De landsadvocaat beroept zich op vele plaatsen in het verweerschrift op de instemmende adviezen van de mijnbouwadviesraden. En vooral het SodM is het meest uitgesproken met hun stelling dat er geen enkele schade te verwachten is. Het is ongelooflijk dat zij hierin volharden terwijl er in de gemeente Noordenveld 2600 schademeldingen zijn en in de gemeente Westerkwartier zo’n 5400.

Een kwart van de gedupeerden meldt schade niet
De twee gemeenten samen hebben dus intussen meer dan 8.000 schademeldingen. Deze ontploffing van meldingen zal alleen maar doorzetten zolang het de NAM wordt toegestaan zo onverantwoord en intensief mijnbouw uit te voeren in de UGS Norg. Verder blijkt uit onderzoek in Groningen dat 25 procent van de gedupeerden mijnbouwschade niet eens (meer) meldt. Mogelijk zijn er dus in beide gemeenten wel meer dan 10.000 schades. Groningse aantallen dus! Ter vergelijking: Loppersum heeft 4.800 meldingen.

Gaswinning uit kleine velden
Met name in Drenthe en Friesland zijn de NAM en Vermillion (een Canadees mijnbouwbedrijf) bezig kleine gasvelden versneld leeg te trekken. Volgens Wiebes is dit zeer gewenst om bijvoorbeeld niet afhankelijk te zijn van Russisch importgas. Omwonenden komen op veel van deze plekken in verzet omdat er wel degelijk mijnbouwschade ontstaat. Ook de schaderegeling is bij de kleine velden zeer slecht. Het gaat om een nogal vrijblijvende afspraak tussen het ministerie van EZK en de betrokken mijnbouwfirma’s (de NAM, Vermillion en Taqa). Deze mijnbouwfirma’s zijn gewoon in de schadebeoordeling betrokken en zo is daar de praktijk, dat alle meldingen van schade worden “weggewuifd”. En om aan te tonen hoe vrijblijvend de deal met EZK wel niet is: de mijnbouwbedrijven kunnen deze afspraak ook heel snel afzeggen. De opzegtermijn is vier weken!

Eener gasveld
In het dorp Een is momenteel al erg veel schade door de gasopslag. Voor de inwoners van Een is het relevant te weten dat de NAM binnenkort het kleine Eener gasveld gaat aanboren. Dit betekent dat de Eeners dubbel kans hebben op mijnbouwschade, zowel van de gasopslag in de UGS als de gaswinning uit het kleine Eener gasveld.

Laatste ontwikkelingen
Over dit hoofdpijndossier zijn nog heel wat andere thema’s aan te boren, want er spelen momenteel allerlei zaken rond de UGS Norg. Om er enkele te noemen: het door het IMG aangevraagde rapport van TNO en de TU Delft zal binnenkort (maar ettelijke maanden te laat…) gereed komen. Hamvraag van het IMG: kan diepe bodembeweging leiden tot mijnbouwschade aan gebouwen en infrastructuur. Dit laatste wordt dus nog steeds halsstarrig ontkend door het SodM. Ook in het beroep, dat 11 inwoners van Noordenveld hebben ingesteld tegen het laatste opslagplan van de NAM zien we dat het ministerie van EZK zich voortdurend beroept op de stelling van het SodM, “dat er geen directe schade aan gebouwen of infrastructuur te verwachten is”.
De SodM “geleerden” blijven maar vasthouden aan hun theoretische, (computer)modellen: zij hielden voor 2020 rekening met maximaal 100 lichte schades. Nu er in Westerkwartier en Noordenveld meer dan 8000 (ook ernstige) mijnbouwschades zijn, zou je verwachten, dat ze hun modellen maar eens zouden gaan herzien. Wij, als TWME, hebben dat gecheckt bij dit belangrijke mijnbouwadviesorgaan. Zij zijn dat niet van plan!

Ongelooflijk maar waar…
Tijdens de behandeling van de Tijdelijke Wet Groningen (op 10-02-21), is ook de UGS Norg even ter sprake geweest. Dit kwam door schriftelijke vragen, die waren ingebracht door Agnes Mulder (CDA) en Carola Schouten (Christen Unie). En uiterst verontrustend is het opereren van het IMG sinds zomer 2020. Schadeopnemers zijn vanaf dan vooral schadeverzoeken aan het afwijzen op dubieuze gronden. Hun stelling is dan, dat er recentelijk geen sterke aardbeving is geweest bij de UGS Norg. Dikke nonsens, omdat de schade hier wordt veroorzaakt door cyclische bodembeweging door het voortdurend injecteren en oppompen van gas. Niet Loppersum of Huizinge is het (epi)centrum van onze schade-ellende, maar de NAM-installatie in Langelo! Ook lijkt het IMG met de gedachte te spelen om aan de “omgekeerde bewijslast” te gaan morrelen. Dat zou echt slecht nieuws zijn voor schademelders in de directe omgeving van de UGS. En voordat het IMG dat zou kunnen, moet toch eerst de Wet op het wettelijk bewijsvermoeden worden ingetrokken. Op korte termijn, zie ik dit onzalige voornemen van het IMG dus niet gerealiseerd worden.

Jan Klinkenberg

Meer informatie
Wilt u meer lezen over dit thema: bezoek dan de site van eencity.nl, kijk onder “Plaatselijk Belang”. En ook de site van het IMG (schadedoormijnbouw.nl). En om ontwikkelingen rond mijnbouwschade breed te volgen, is het de moeite waard een en ander te lezen over de slepende mijnbouwschadecrisis in Groningen. Bijvoorbeeld over de acties van de Groninger Bodembeweging (GBB) en het Groninger Gasberaad (GGB). Al jaren strijdende actiegroepen, die intussen wel serieus genomen worden.